"Con bò sữa" của doanh nhân nhà nước

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Nam – nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu Thương mại, kinh doanh khai thác dầu khí khi đó rất thuận lợi, do lợi nhuận rất lớn nên các cán bộ làm ở ngành này thường tìm đủ mọi cớ để vẽ ra, làm đội vốn, có dự án đội vốn gấp đôi… "Đó là cách "ăn cắp" hợp pháp, vì cứ báo cấp trên đội vốn nhưng thực chất là những khoản thất thoát đó lại vào túi một số cá nhân. Do việc quản lý quá lỏng lẻo nên đã để xảy ra tình trạng rút ruột ngân sách.[7]

Hệ thống thể chế

TS. Vũ Quang Việt cho đây là do hệ thống thể chế và nếu không có cải cách thực sự thì sẽ không giải quyết được vấn đề. Ông phân tích: Năm 2003, Đảng đưa ra Luật Doanh nghiệp Nhà nước, trong đó giao quyền lập tập đoàn và doanh nghiệp mới cho Thủ tướng, Bộ trưởng, Chủ tịch tỉnh thuộc TW. Luật cũng giao quyền bổ nhiệm lãnh đạo doanh nghiệp vào tay họ. Quyền lớn thế nhưng lại không có hệ thống cân bằng và hạn chế quyền lực. Khi mới nắm quyền Thủ tướng (27 tháng 6 năm 2006), TT Nguyễn Tấn Dũng đã nhanh chóng ký quyết định cho lập hàng loạt các tập đoàn và các công ty con như Tập đoàn Tầu thủy (Vinashin), Tập đoàn Điện lực (EVN), Tập đoàn dầu khí Petrovietnam (PVN)... Những tập đoàn sau này có quyền sở hữu ngân hàng và có ngân hàng liên kết, hầu thu vốn để đầu tư mở rộng hoặc thành lập công ty con mới đặc biệt thuộc lãnh vực như xây dựng, kinh doanh khách sạn, ngân hàng, tài chính và và địa ốc, những lãnh vực mà tập đoàn chưa từng làm, huy động vốn một cách rất phiêu lưu khiến vốn đi vay lớn hơn vốn tự có vài chục lần. Thủ tướng ngoài ra còn ra lệnh cho các ngân hàng cấp vốn cho tập đoàn và công ty con cháu. Ông Việt cho là, nếu không có phân quyền và sự độc lập về quyền hành để kiểm soát lẫn nhau thì khó mà đạt được một xã hội có công lý. Quyền quản lý doanh nghiệp nhà nước và tài nguyên đất nước đang tập trung vào tay một số cán bộ chính quyền hiện nay chỉ tạo cơ hội làm giàu cho một số ít người có quyền. Và bằng mọi cách, họ sẽ bảo vệ quyền lợi này của chính họ.[21][22]